مدت زمان جذب کود اوره

جذب کود اوره توسط گیاه فرآیندی چند مرحله ای است که پس از تبدیل آن در خاک آغاز می شود. این تبدیل، که عمدتاً از طریق آنزیم اوره آز صورت می گیرد، بسته به شرایط خاک و محیط می تواند از چند ساعت تا چند روز طول بکشد تا نیتروژن به فرم قابل دسترس گیاه تبدیل شود.

کود اوره به عنوان یکی از پرمصرف ترین و اقتصادی ترین منابع تأمین نیتروژن برای گیاهان در سراسر جهان شناخته می شود. این ترکیب شیمیایی با فرمول CO(NH₂)₂، به دلیل داشتن بالاترین درصد نیتروژن (حدود ۴۶ درصد وزنی) نسبت به سایر کودهای نیتروژنی رایج مانند سولفات آمونیوم یا نیترات آمونیوم، مورد توجه کشاورزان و متخصصان تغذیه گیاهی قرار دارد. شناخت دقیق ویژگی ها، نحوه عملکرد در خاک و چگونگی جذب آن توسط گیاه برای مدیریت بهینه کوددهی و دستیابی به حداکثر کارایی ضروری است.در این مقاله از مجله دشت سرو به بررسی کامل و دقیق کود اوره میپردازیم.

کود اوره

کود اوره یک ترکیب آلی سنتزی است که به صورت صنعتی از واکنش آمونیاک (NH₃) و دی اکسید کربن (CO₂) در دما و فشار بالا تولید می شود. این فرآیند منجر به تولید اوره در شکل مذاب می شود که سپس به گرانول ها یا پریل های جامد تبدیل می گردد. شکل گرانوله رایج ترین فرم قابل استفاده در کشاورزی است که حمل و نقل و پخش آن را آسان می کند. اوره خالص یک جامد بلوری سفید رنگ است که به راحتی در آب حل می شود. حلالیت بالای آن در آب یکی از دلایل سرعت نسبی عملکرد آن پس از رسیدن به خاک مرطوب یا محلول پاشی است. با وجود اینکه اوره به خودی خود یک ترکیب آلی است، اما در دسته بندی کودها معمولاً به عنوان یک کود نیتروژنی شیمیایی طبقه بندی می شود، زیرا به صورت صنعتی تولید شده و منبع اصلی نیتروژن آن از سنتز شیمیایی تأمین می گردد. غلظت بالای نیتروژن در این کود، آن را به گزینه ای جذاب از نظر اقتصادی برای تأمین نیازهای بالای نیتروژنی در بسیاری از محصولات زراعی تبدیل کرده است.

کاربرد کود اوره برای گیاهان

نیتروژن عنصر غذایی حیاتی برای رشد و توسعه گیاهان است و نقش های کلیدی در فرآیندهای بیولوژیکی ایفا می کند. اوره به عنوان منبع اصلی نیتروژن، به طور گسترده برای بهبود رشد رویشی، افزایش تولید کلروفیل و سبزینگی برگ ها، و در نهایت بالا بردن عملکرد محصول استفاده می شود. این کود برای طیف وسیعی از گیاهان شامل غلات (مانند گندم، ذرت، برنج)، دانه های روغنی (مانند سویا، کلزا)، سبزیجات، میوه ها و حتی گیاهان زینتی کاربرد دارد. نیتروژن دریافتی از اوره در ساخت پروتئین ها، اسیدهای نوکلئیک (DNA و RNA) و آنزیم های ضروری برای متابولیسم گیاهی به کار می رود. استفاده صحیح از این کود می تواند منجر به افزایش اندازه گیاه، بهبود کیفیت برگ ها و ساقه ها، و تسریع در رشد کلی شود. با این حال، میزان و زمان مصرف باید با دقت تعیین شود تا از اثرات نامطلوب مانند رشد بیش از حد رویشی به قیمت کاهش گلدهی و میوه دهی یا افزایش حساسیت به آفات و بیماری ها جلوگیری شود.

خواص کود اوره برای درختان

برای درختان، چه میوه و چه غیرمیوه، کود اوره منبع مهمی برای تأمین نیتروژن مورد نیاز در مراحل مختلف رشد است. نیتروژن برای توسعه قوی شاخ و برگ، افزایش سطح فتوسنتز و تولید انرژی ضروری است. در اوایل فصل رشد، زمانی که درختان پس از رکود زمستانه شروع به فعالیت می کنند، نیاز به نیتروژن برای تولید شاخه های جدید و برگ های سالم افزایش می یابد. اوره می تواند این نیاز را به سرعت تأمین کند. همچنین، نیتروژن کافی به تشکیل و توسعه مناسب شکوفه ها و میوه ها در درختان میوه کمک می کند. استفاده متعادل از اوره به افزایش بنیه درخت و بهبود مقاومت آن در برابر برخی تنش های محیطی کمک می کند. با این حال، مصرف بیش از حد، به خصوص در اواخر فصل رشد، می تواند باعث تأخیر در خزان و کاهش مقاومت درخت در برابر سرما شود. بنابراین، زمان بندی و میزان مصرف در باغات از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

تاثیر کود اوره برای خیار

خیار گیاهی است که برای رشد سریع و تولید مداوم میوه، نیاز بالایی به نیتروژن دارد. کود اوره می تواند منبعی اقتصادی و مؤثر برای تأمین این نیاز باشد. نیتروژن کافی باعث رشد سریع ساقه و برگ ها، افزایش سطح فتوسنتز و در نتیجه تولید بیشتر گل و میوه می شود. کمبود نیتروژن در خیار با زردی برگ های پایینی، کاهش اندازه برگ ها و میوه ها، و کندی کلی رشد مشخص می شود که با مصرف اوره قابل جبران است. اما، همانند بسیاری از محصولات، مصرف بیش از حد اوره برای خیار می تواند مضر باشد. نیتروژن اضافی ممکن است منجر به رشد بیش از حد رویشی و کاهش تولید میوه شود. همچنین، حساسیت گیاه به بیماری ها و آفات افزایش می یابد. بنابراین، در کشت خیار، پایش مداوم وضعیت گیاه و خاک و تنظیم دقیق میزان کوددهی اوره بر اساس نیاز واقعی گیاه و مرحله رشد آن حیاتی است.

تاثیر کود اوره برای درخت انگور

درختان انگور نیز برای رشد مطلوب و تولید محصول باکیفیت به نیتروژن نیاز دارند. کود اوره می تواند نیتروژن لازم را برای توسعه شاخساره ها و برگ ها در اوایل فصل رشد فراهم کند. این رشد رویشی قوی برای فتوسنتز و تأمین انرژی مورد نیاز برای تشکیل و رسیدن خوشه ها ضروری است. مصرف اوره در زمان مناسب، به خصوص در ابتدای بهار، به شروع قوی فصل رشد کمک می کند. با این حال، مدیریت نیتروژن در انگور بسیار حساس است. نیتروژن بیش از حد، به ویژه در مراحل پایانی رشد میوه یا پس از آن، می تواند منجر به رشد بیش از حد شاخ و برگ، کاهش کیفیت میوه (مانند کاهش قند و رنگ)، افزایش حساسیت به برخی بیماری های قارچی و تأخیر در رسیدن چوب (افزایش خطر سرمازدگی در زمستان) شود. بنابراین، تعیین دقیق زمان و مقدار کود اوره بر اساس نیاز رقم انگور، نوع خاک و شرایط محیطی، و با هدف حفظ تعادل بین رشد رویشی و زایشی، اهمیت فراوانی دارد.

نحوه استفاده از کود اوره

استفاده مؤثر از کود اوره نیازمند انتخاب روش مناسب کاربرد و رعایت نکات فنی است. سه روش اصلی برای مصرف این کود وجود دارد. روش اول، پخش سطحی یا نواری در خاک است. در این حالت، گرانول ها یا پودر اوره روی سطح خاک پخش شده یا در نوارهایی کنار گیاه قرار داده می شوند. برای به حداقل رساندن تلفات نیتروژن به صورت گاز آمونیاک، بلافاصله پس از پخش سطحی باید کود را با خاک مخلوط کرد یا آبیاری انجام داد. روش دوم، محلول پاشی بر روی برگ ها است. اوره به دلیل حلالیت بالا می تواند در آب حل شده و به صورت محلول بر روی اندام های هوایی گیاه پاشیده شود. این روش جذب سریعی توسط برگ ها دارد، اما باید با غلظت های پایین انجام شود تا از سوختگی برگ ها جلوگیری شود. روش سوم، تزریق به سیستم آبیاری (فرتیگیشن) است. اوره محلول در آب می تواند از طریق سیستم های آبیاری مانند قطره ای یا بارانی به ناحیه ریشه گیاه رسانده شود. این روش توزیع یکنواخت تری داشته و نیتروژن را مستقیماً در دسترس ریشه ها قرار می دهد و تلفات ناشی از تبخیر سطحی را کاهش می دهد.

استفاده صحیح از کود اوره با انتخاب روش مناسب و رعایت نکات فنی، می تواند کارایی آن را به طور چشمگیری افزایش داده و تلفات نیتروژن را به حداقل برساند.

زمان مصرف کود اوره

تعیین زمان بهینه برای مصرف کود اوره نقش کلیدی در افزایش کارایی و کاهش تلفات دارد. به طور کلی، اوره باید زمانی مصرف شود که گیاه در مرحله رشد فعال خود قرار دارد و بیشترین نیاز را به نیتروژن دارد. برای محصولات زراعی یکساله، این زمان معمولاً شامل مراحل اولیه رشد، پس از جوانه زنی یا در دوره های رشد سریع رویشی است. کاربرد تقسیم شده (Split Application)، یعنی مصرف کود در چند نوبت با مقادیر کمتر به جای یک بار در مقدار زیاد، معمولاً توصیه می شود. این روش باعث می شود نیتروژن به تدریج در دسترس گیاه قرار گیرد و خطر شسته شدن یا تبخیر کاهش یابد. برای محصولات دائمی مانند درختان، زمان بندی معمولاً در اوایل فصل بهار، قبل از شروع رشد فعال یا بلافاصله پس از آن است. مصرف اوره باید با توجه به شرایط آب و هوایی، به خصوص دما و رطوبت خاک، تنظیم شود. کاربرد در زمان بارندگی یا قبل از آبیاری می تواند به حل شدن و انتقال اوره به عمق خاک کمک کرده و تلفات آمونیاک را کاهش دهد. از مصرف اوره در شرایط بسیار گرم و خشک یا در خاک های کاملاً خشک اجتناب شود.

زمان استفاده از کود اوره برای درخت

بهترین زمان برای استفاده از کود اوره برای درختان معمولاً در اوایل فصل بهار، قبل از بیدار شدن درخت از خواب زمستانه یا در ابتدای شروع رشد جوانه ها است. در این زمان، خاک شروع به گرم شدن کرده و فعالیت میکروبی لازم برای تبدیل اوره آغاز می شود، در حالی که نیاز درخت به نیتروژن با شروع رشد رویشی افزایش می یابد. کاربرد در این دوره اطمینان می دهد که نیتروژن در زمانی که ریشه ها فعال می شوند و قادر به جذب هستند، در دسترس قرار می گیرد. در برخی موارد و بسته به نوع درخت و منطقه آب و هوایی، ممکن است یک نوبت کوددهی تکمیلی در اواخر بهار یا اوایل تابستان نیز مفید باشد، اما از کوددهی سنگین در اواخر تابستان یا پاییز باید پرهیز کرد، زیرا می تواند باعث ادامه رشد فعال و عدم آمادگی درخت برای ورود به دوره خواب زمستانه و افزایش حساسیت به سرما شود. هرساله، زمان دقیق کوددهی باید با توجه به شرایط آب و هوایی محلی و وضعیت فیزیولوژیکی درختان تنظیم گردد.

مدت زمان جذب

فرآیند تبدیل و جذب کود اوره توسط گیاه مستقیماً پس از مصرف آن در خاک آغاز نمی شود. اوره (CO(NH₂)₂) به خودی خود توسط ریشه گیاه به مقدار قابل توجهی جذب نمی شود. برای اینکه نیتروژن موجود در اوره برای گیاه قابل استفاده شود، باید در خاک دستخوش تغییراتی قرار گیرد. اولین و مهم ترین مرحله، فرآیند هیدرولیز اوره است. این واکنش شیمیایی با کاتالیز آنزیم اوره آز که توسط میکروارگانیسم های خاک و همچنین در برخی بقایای گیاهی وجود دارد، انجام می شود. در این فرآیند، اوره با آب واکنش داده و به کربنات آمونیوم تبدیل می شود که به سرعت به آمونیاک (NH₃) و دی اکسید کربن (CO₂) تجزیه می گردد. آمونیاک در خاک مرطوب به آمونیم (NH₄⁺) تبدیل می شود که شکلی از نیتروژن است که گیاهان می توانند آن را جذب کنند. مدت زمان لازم برای این هیدرولیز بسته به شرایط محیطی خاک متفاوت است. در دماهای گرم (حدود ۱۰ تا ۳۰ درجه سانتی گراد) و رطوبت کافی، این فرآیند می تواند از چند ساعت تا چند روز طول بکشد. در دماهای پایین تر، سرعت هیدرولیز به شدت کاهش می یابد و ممکن است چندین روز یا حتی هفته ها طول بکشد.

پس از تبدیل اوره به آمونیم، بخش دیگری از فرآیند تبدیل در خاک رخ می دهد که به نیترفیکاسیون معروف است. در این مرحله، باکتری های نیتروکننده در خاک، آمونیم (NH₄⁺) را ابتدا به نیتریت (NO₂⁻) و سپس به نیترات (NO₃⁻) تبدیل می کنند. نیترات نیز شکل دیگری از نیتروژن است که به راحتی توسط گیاهان جذب می شود و در خاک بسیار متحرک است. فرآیند نیترفیکاسیون نیز تحت تأثیر عوامل محیطی مانند دما، رطوبت، هوادهی خاک و pH قرار دارد. این فرآیند معمولاً کندتر از هیدرولیز اوره است و ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشد تا بخش قابل توجهی از آمونیم به نیترات تبدیل شود. بنابراین، مدت زمان جذب کلی نیتروژن از اوره توسط گیاه نه تنها به سرعت هیدرولیز اولیه، بلکه به سرعت نیترفیکاسیون و همچنین سرعت انتقال این اشکال قابل جذب (آمونیم و نیترات) به ناحیه ریشه و سرعت جذب آن ها توسط خود گیاه بستگی دارد.

عوامل متعددی بر سرعت این فرآیندها و در نتیجه بر قابل دسترس بودن و جذب نیتروژن از اوره تأثیر می گذارند. دمای خاک یکی از مهم ترین عوامل است؛ فعالیت آنزیم اوره آز و باکتری های نیتروکننده با افزایش دما (تا یک حد مطلوب) افزایش می یابد. رطوبت خاک نیز حیاتی است؛ اوره باید در آب حل شود تا هیدرولیز شود و فعالیت میکروبی نیاز به رطوبت دارد. خاک های خیلی خشک یا خیلی مرطوب (غرقابی) سرعت تبدیل را کاهش می دهند. pH خاک نیز تأثیرگذار است؛ فعالیت اوره آز در pH خنثی تا کمی قلیایی و نیترفیکاسیون در pH کمی اسیدی تا خنثی بهینه است. نوع خاک (بافت و میزان ماده آلی) بر میزان آنزیم اوره آز، جمعیت میکروبی، ظرفیت نگهداری آب و هوادهی تأثیر می گذارد. وجود مهارکننده های اوره آز یا نیتریفیکاسیون می تواند این فرآیندها را به تأخیر اندازد. در مجموع، در شرایط مطلوب (دمای مناسب، رطوبت کافی، pH مناسب و فعالیت میکروبی بالا)، نیتروژن اوره می تواند طی چند روز به فرم قابل جذب تبدیل شده و شروع به جذب توسط گیاه کند، اما ممکن است تا چند هفته طول بکشد تا بخش عمده نیتروژن به فرم نیترات تبدیل و به طور کامل در دسترس قرار گیرد. سرعت جذب نهایی نیز به نیاز گیاه و سلامت سیستم ریشه بستگی دارد.

تاثیر کود اوره بر pH خاک

کود اوره به خودی خود از نظر شیمیایی خنثی است و در زمان حل شدن در آب، pH محلول را به میزان قابل توجهی تغییر نمی دهد. با این حال، زمانی که اوره در خاک مصرف می شود و فرآیند هیدرولیز اوره توسط آنزیم اوره آز صورت می گیرد، کربنات آمونیوم تولید می شود که در نهایت به آمونیاک و دی اکسید کربن تجزیه می گردد. آمونیاک تولید شده در خاک به فرم آمونیم (NH₄⁺) تبدیل می شود و این مرحله باعث افزایش موقت pH در اطراف گرانول های کود می شود، زیرا آمونیاک یک گاز قلیایی است. پس از آن، آمونیم توسط باکتری های نیتروکننده در فرآیند نیترفیکاسیون ابتدا به نیتریت و سپس به نیترات (NO₃⁻) تبدیل می گردد. این مرحله دوم، یعنی تبدیل آمونیم به نیترات، یک واکنش اسیدی کننده است. یون هیدروژن (H⁺) در این فرآیند آزاد می شود که باعث کاهش pH خاک می شود. بنابراین، استفاده مداوم و درازمدت از کود اوره، به دلیل تولید اسید در فرآیند نیترفیکاسیون، می تواند منجر به اسیدی شدن خاک شود. شدت این اثر به ظرفیت بافری خاک (توانایی خاک در مقاومت در برابر تغییرات pH) و میزان مصرف کود بستگی دارد. در خاک های با ظرفیت بافری پایین (مانند خاک های شنی)، اثر اسیدی شدن سریع تر و شدیدتر خواهد بود.

اثرات زیست محیطی کود اوره

استفاده نامناسب یا بیش از حد از کود اوره می تواند پیامدهای منفی قابل توجهی برای محیط زیست داشته باشد. یکی از مهم ترین مشکلات، تلفات نیتروژن به صورت گاز آمونیاک (NH₃) از سطح خاک است که به آن تبخیر آمونیاک یا ولاتیلیزاسیون می گویند. این پدیده در شرایط گرم، خشک و بادی، به خصوص زمانی که اوره بدون ترکیب با خاک روی سطح باقی می ماند، تشدید می شود. آمونیاک تبخیر شده به هوا، علاوه بر کاهش کارایی کود، می تواند در تشکیل ذرات معلق ریز در هوا نقش داشته باشد که برای سلامت انسان و اکوسیستم ها مضر است. مشکل دیگر، شسته شدن نیترات (NO₃⁻) از خاک به آب های زیرزمینی و سطحی است. نیترات به دلیل بار منفی خود به ذرات خاک متصل نمی شود و به راحتی با حرکت آب در خاک به سمت پایین شسته می شود. افزایش غلظت نیترات در آب آشامیدنی برای سلامت انسان، به ویژه نوزادان، خطرناک است. همچنین، ورود نیترات به آب های سطحی (مانند رودخانه ها و دریاچه ها) می تواند باعث پدیده یوتریفیکاسیون شود که منجر به رشد بیش از حد جلبک ها و گیاهان آبزی، کاهش اکسیژن محلول در آب و مرگ آبزیان می گردد. اوره همچنین می تواند به طور غیرمستقیم در انتشار گازهای گلخانه ای نقش داشته باشد. فرآیندهای میکروبی تبدیل نیتروژن در خاک، به خصوص نیتریفیکاسیون و دنیتریفیکاسیون، می توانند منجر به تولید اکسید نیتروژن (N₂O) شوند که یک گاز گلخانه ای بسیار قوی تر از دی اکسید کربن است و در تغییرات اقلیمی نقش دارد. استفاده درازمدت از اوره ممکن است بر تنوع میکروبی خاک و سلامت کلی اکوسیستم خاک نیز تأثیر بگذارد. مدیریت صحیح کوددهی، استفاده از روش های کاربرد مناسب، و در صورت لزوم استفاده از مهارکننده ها، برای کاهش این اثرات زیست محیطی ضروری است.

مدیریت صحیح کود اوره نه تنها برای افزایش عملکرد محصول، بلکه برای حفاظت از منابع آب، هوا و خاک و توسعه کشاورزی پایدار حیاتی است.

سوالات متداول

آیا کود اوره برای همه گیاهان مناسب است؟

کود اوره منبع غنی نیتروژن است و برای بسیاری از گیاهان، به خصوص آن هایی که نیاز بالایی به نیتروژن دارند، مناسب است. با این حال، برای برخی گیاهان حساس یا در مراحل خاص رشد، باید با احتیاط و در دوزهای مناسب استفاده شود.

چه مقدار کود اوره باید مصرف کرد؟

میزان مصرف کود اوره به عوامل متعددی از جمله نوع گیاه، مرحله رشد، نوع خاک، و نتایج آزمایش خاک بستگی دارد و باید بر اساس توصیه های کارشناسان کشاورزی تعیین شود.

کود اوره را هر چند وقت یکبار باید استفاده کرد؟

دفعات مصرف اوره بسته به نیاز گیاه و شرایط محیطی متفاوت است. اغلب توصیه می شود برای افزایش کارایی و کاهش تلفات، کود در چند نوبت (کاربرد تقسیم شده) در طول فصل رشد استفاده شود.

اوره چه مدت در خاک باقی می ماند؟

اوره به سرعت در خاک به فرم آمونیم و سپس نیترات تبدیل می شود. اوره به شکل اولیه خود مدت کوتاهی باقی می ماند، اما نیتروژن تبدیل شده به فرم های آمونیم و نیترات بسته به شرایط خاک و جذب گیاه برای مدتی باقی می ماند.

چه عواملی بر سرعت جذب کود اوره تاثیر دارند؟

سرعت تبدیل اوره به فرم های قابل جذب (آمونیم و نیترات) و در نتیجه سرعت جذب آن، تحت تأثیر دمای خاک، رطوبت، pH خاک، فعالیت آنزیم اوره آز و باکتری های خاک قرار دارد.

چقدر طول می کشد تا تاثیر کود اوره روی گیاه مشخص شود؟

پس از تبدیل اوره به فرم های قابل جذب در خاک (که می تواند از چند ساعت تا چند روز طول بکشد)، گیاه شروع به جذب نیتروژن می کند. تأثیرات قابل مشاهده روی رشد گیاه معمولاً طی چند روز تا یک یا دو هفته پس از جذب کافی مشخص می شود.

مضرات اصلی کود اوره چیست؟

مضرات اصلی شامل تلفات نیتروژن به صورت تبخیر آمونیاک، خطر شسته شدن نیترات و آلودگی آب، انتشار گاز گلخانه ای اکسید نیتروژن، و پتانسیل اسیدی کردن خاک در درازمدت است.

آیا کود اوره باعث سوختگی گیاه می شود؟

بله، اگر کود اوره به مقدار زیاد یا به روش نامناسب، به خصوص در تماس مستقیم با ریشه یا برگ ها و در شرایط کم آبی خاک استفاده شود، به دلیل شاخص نمک بالا می تواند باعث سوختگی گیاه شود.