زمان استفاده از کود اوره برای درخت

بهترین زمان استفاده از کود اوره برای درختان معمولاً اوایل فصل بهار، همزمان با آغاز رشد رویشی و جوانه زنی است. این کود منبع غنی نیتروژن است که برای توسعه شاخ و برگ و سلامت کلی درخت حیاتی است.

تغذیه مناسب درختان، به ویژه درختان میوه، نقش حیاتی در سلامت، رشد و میزان باردهی آن ها ایفا می کند. در میان عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان، نیتروژن به دلیل تأثیر مستقیم بر رشد برگ ها، ساقه ها و فرآیند فتوسنتز، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. کود اوره به عنوان یکی از پرمصرف ترین منابع نیتروژن در کشاورزی، می تواند ابزاری قدرتمند برای تأمین این نیاز باشد. با این حال، موفقیت در کوددهی با اوره نه تنها به میزان مصرف، بلکه به زمان بندی دقیق آن نیز بستگی دارد. استفاده از کود اوره در زمان نامناسب می تواند منجر به هدر رفتن کود، آسیب به درخت و کاهش بهره وری شود. بنابراین، درک صحیح از بهترین زمان استفاده از این کود برای درختان، امری ضروری برای هر باغدار و کشاورز است.در این مقاله از مجله دشت سرو به بررسی دقیق و کامل اهمیت کود اوره و زمان استفاده از آن به همراه جدول مقایسه ای پرداخته ایم.

کود اوره چیست؟

کود اوره، که با نام رایج کود سفید نیز شناخته می شود، یک ترکیب شیمیایی آلی سنتزی با فرمول شیمیایی CO(NH2)2 است. این کود به شکل گرانول یا کریستال های سفید رنگ تولید می شود. ویژگی بارز کود اوره، غلظت بسیار بالای نیتروژن در آن است؛ به طوری که حدود ۴۶ درصد وزن آن را نیتروژن خالص تشکیل می دهد. این درصد بالای نیتروژن، اوره را به یکی از اقتصادی ترین و پرکاربردترین کودهای نیتروژنه در جهان تبدیل کرده است.

هنگامی که کود اوره به خاک اضافه می شود، تحت تأثیر آنزیم اوره آز که توسط میکروارگانیسم های خاک تولید می شود، به سرعت هیدرولیز شده و به آمونیوم کربنات تبدیل می گردد. آمونیوم کربنات نیز به نوبه خود تجزیه شده و آمونیاک (NH3) و دی اکسید کربن (CO2) تولید می کند. آمونیاک در خاک با آب واکنش داده و یون آمونیوم (NH4+) را تشکیل می دهد. یون آمونیوم می تواند توسط گیاهان جذب شود، اما بخش عمده نیتروژن توسط باکتری های نیتریفایر در خاک به فرم نیترات (NO3-) تبدیل می شود که فرم اصلی جذب نیتروژن توسط اکثر گیاهان، از جمله درختان، است. این فرآیند تبدیل، بسته به دما، رطوبت، pH و فعالیت میکروبی خاک، چند روز تا چند هفته طول می کشد.

مزایای استفاده از کود اوره

استفاده از کود اوره در باغات و مزارع کشاورزی مزایای متعددی دارد که آن را به انتخابی محبوب برای تأمین نیتروژن مورد نیاز درختان تبدیل کرده است. یکی از مهم ترین این مزایا، قیمت نسبتاً پایین آن در مقایسه با سایر کودهای نیتروژنه است. این صرفه اقتصادی، به ویژه در مقیاس بزرگ، می تواند هزینه های تولید را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

همانطور که ذکر شد، کود اوره دارای بالاترین درصد نیتروژن (۴۶%) در میان کودهای جامد رایج است. این ویژگی به این معنی است که برای تأمین مقدار مشخصی نیتروژن، به حجم کمتری از کود اوره نسبت به سایر کودها مانند سولفات آمونیوم (۲۱% نیتروژن) یا نیترات آمونیوم (۳۴% نیتروژن) نیاز است. این موضوع حمل و نقل، ذخیره سازی و پخش کود را آسان تر و کم هزینه تر می کند.

نیتروژن موجود در اوره محرک قوی رشد رویشی است. استفاده از این کود در زمان مناسب منجر به افزایش سریع در رشد شاخ و برگ، بهبود سبزینگی و شادابی درختان می شود. این رشد سریع، به ویژه در مراحل اولیه فصل رشد، برای تقویت بنیه درخت و افزایش سطح فتوسنتز بسیار مفید است.

کود اوره به دلیل حلالیت بالا در آب، به راحتی در سیستم های آبیاری حل شده و قابل استفاده به روش کود آبیاری (Fertigation) است. این روش مصرف، توزیع یکنواخت کود در منطقه ریشه و کاهش هدر رفت نیتروژن را امکان پذیر می سازد. همچنین، دسترسی آسان به این کود در بازار، استفاده از آن را برای کشاورزان تسهیل می کند.

معایب استفاده از کود سفید

با وجود مزایای فراوان، استفاده از کود اوره بدون چالش نیست و معایبی نیز دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از اصلی ترین مشکلات، پتانسیل بالای هدر رفت نیتروژن از طریق فرآیند آبشویی (Leaching) است. به دلیل حلالیت بسیار بالای اوره و فرم نیترات که پس از تبدیل در خاک ایجاد می شود، نیتروژن به راحتی همراه با آب آبیاری یا بارندگی از منطقه ریشه خارج شده و به لایه های عمیق تر خاک نفوذ می کند یا وارد منابع آب زیرزمینی می شود. این پدیده نه تنها باعث کاهش دسترسی گیاه به نیتروژن می شود، بلکه مشکلات زیست محیطی نیز ایجاد می کند.

معضل دیگر فرار آمونیاک (Ammonia Volatilization) است. هنگامی که اوره روی سطح خاک پخش می شود، یا در خاک های با pH بالا (قلیایی) یا خاک هایی که تهویه ضعیفی دارند، بخش قابل توجهی از نیتروژن می تواند به صورت گاز آمونیاک به اتمسفر فرار کند. این هدر رفت، کارایی کود را به شدت کاهش می دهد و در صورت بالا بودن غلظت آمونیاک، می تواند به برگ ها و ریشه های سطحی آسیب برساند.

کود اوره دارای شاخص نمکی بالایی است. استفاده بیش از حد یا قرار دادن کود به صورت متمرکز نزدیک ریشه یا بذر، می تواند باعث افزایش شوری خاک در آن منطقه شود. این افزایش شوری، جذب آب توسط ریشه گیاه را مختل کرده و منجر به سوختگی ریشه (Salt Burn) یا ممانعت از جوانه زنی بذر می شود. بنابراین، رعایت فاصله مناسب از ساقه درخت و پخش یکنواخت یا اختلاط با خاک در زمان کوددهی بسیار مهم است.

وجود ناخالصی به نام بیورت (Biuret) در برخی انواع کود اوره نیز می تواند برای گیاهان، به ویژه در روش محلول پاشی، سمی باشد. بیورت محصول جانبی فرآیند تولید اوره است و غلظت آن باید در کودهای با کیفیت پایین باشد. این معایب نشان می دهند که استفاده بهینه و صحیح از کود اوره نیازمند دانش و دقت کافی است.

مقایسه کود اوره با سایر کودهای نیتروژنه

کود اوره تنها منبع نیتروژن برای درختان نیست و کودهای نیتروژنه دیگری نیز در کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند. مقایسه اوره با این کودها به انتخاب بهترین گزینه برای شرایط خاص کمک می کند.

یکی از رایج ترین جایگزین های اوره، کود سولفات آمونیوم (Ammonium Sulfate) است. این کود حاوی ۲۱ درصد نیتروژن و ۲۴ درصد گوگرد است. مزیت سولفات آمونیوم نسبت به اوره، فرم آمونیومی نیتروژن آن است که کمتر مستعد فرار آمونیاک است، به خصوص در خاک های قلیایی. همچنین، وجود گوگرد در این کود برای خاک هایی که کمبود گوگرد دارند، مفید است. با این حال، درصد نیتروژن آن پایین تر از اوره است و می تواند باعث اسیدی شدن خاک شود که در برخی خاک ها مزیت و در برخی دیگر عیب محسوب می شود.

کود نیترات آمونیوم (Ammonium Nitrate) حاوی حدود ۳۴ درصد نیتروژن است که نیمی از آن به فرم آمونیوم و نیمی به فرم نیترات است. فرم نیترات به سرعت توسط گیاه جذب می شود و فرم آمونیوم نیز پس از تبدیل قابل جذب است. این کود کمتر از اوره مستعد فرار آمونیاک است و خطر آبشویی آن مشابه فرم نیترات اوره است. اما نیترات آمونیوم به دلیل خاصیت اکسیدکنندگی و پتانسیل انفجار، خطرناک تر از اوره بوده و نگهداری و حمل و نقل آن نیازمند احتیاط بیشتری است.

کود نیترات کلسیم آمونیوم (Calcium Ammonium Nitrate – CAN) حاوی حدود ۲۶ درصد نیتروژن است و حاوی کلسیم نیز می باشد. این کود نسبت به اوره و نیترات آمونیوم ایمن تر است، خطر فرار آمونیاک کمتری دارد و به دلیل وجود کلسیم، اثر اسیدی کنندگی کمتری بر خاک دارد. با این حال، درصد نیتروژن آن پایین تر است و قیمت آن معمولاً بالاتر از اوره است.

جدول زیر مقایسه ای کلی بین این کودها ارائه می دهد:

ویژگی	کود اوره	سولفات آمونیوم	نیترات آمونیوم	نیترات کلسیم آمونیوم (CAN)
فرمول شیمیایی	CO(NH2)2	(NH4)2SO4	NH4NO3	ترکیبی
درصد نیتروژن (تقریبی)	۴۶%	۲۱%	۳۴%	۲۶%
فرم نیتروژن	آمید (تبدیل به آمونیوم و نیترات)	آمونیوم	آمونیوم و نیترات	آمونیوم و نیترات
پتانسیل فرار آمونیاک	بالا (سطح خاک، قلیایی)	پایین	پایین	پایین
پتانسیل آبشویی	بالا (پس از تبدیل به نیترات)	متوسط	بالا	بالا
اثر بر pH خاک	اولیه قلیایی، نهایی اسیدی	اسیدی	اسیدی	کمتر اسیدی
قیمت نسبی	پایین	متوسط	متوسط	بالا
سایر عناصر مفید	–	گوگرد	–	کلسیم

انتخاب بین این کودها به عواملی مانند pH خاک، نوع گیاه، روش کوددهی، شرایط آب و هوایی و ملاحظات اقتصادی بستگی دارد. اوره به دلیل قیمت و درصد بالای نیتروژن، گزینه اول بسیاری از کشاورزان است، اما باید با مدیریت صحیح و در زمان مناسب استفاده شود تا معایب آن به حداقل برسد.

عوامل مؤثر بر زمان کوددهی

تعیین بهترین زمان برای استفاده از کود اوره برای درختان به یک عامل واحد بستگی ندارد، بلکه ترکیبی از چندین فاکتور مهم محیطی و بیولوژیکی در این تصمیم گیری دخیل هستند. درک این عوامل به کشاورزان کمک می کند تا زمان بندی کوددهی را بهینه کرده و حداکثر بهره وری را از کود مصرفی به دست آورند.

نوع درخت (میوه، زینتی، جنگلی)

نیازهای غذایی و چرخه رشد درختان مختلف با هم تفاوت اساسی دارد. درختان میوه به دلیل تولید محصول، نیاز تغذیه ای بالاتری دارند و زمان بندی کوددهی در مراحل کلیدی مانند قبل از گلدهی، پس از تشکیل میوه و پس از برداشت برای آن ها بسیار حیاتی است. نیتروژن در درختان میوه هم برای رشد رویشی (تولید شاخ و برگ جدید که برای فتوسنتز و تولید انرژی لازم است) و هم برای رشد و توسعه میوه ضروری است. زمان بندی دقیق به افزایش باردهی و بهبود کیفیت محصول کمک می کند. درختان زینتی عمدتاً برای زیبایی شاخ و برگ یا گل هایشان پرورش داده می شوند و نیاز آن ها به نیتروژن ممکن است بیشتر در راستای تقویت رشد رویشی و سبزینگی باشد. کوددهی آن ها معمولاً در اوایل فصل رشد برای تحریک رشد و در صورت لزوم در اواسط فصل برای حفظ شادابی انجام می شود. درختان جنگلی که در محیط های طبیعی رشد می کنند، معمولاً نیاز کمتری به کوددهی دارند و اغلب تنها در مراحل اولیه کاشت نهال یا در شرایط خاص کمبود شدید عناصر غذایی، کوددهی می شوند. بنابراین، قبل از هر چیز باید نوع درخت و هدف از پرورش آن را در نظر گرفت.

فصل رشد و استراحت درخت

درختان در طول سال دو دوره اصلی را سپری می کنند: فصل رشد فعال و فصل استراحت (خواب زمستانی). در فصل رشد که معمولاً از اوایل بهار آغاز شده و تا اواخر تابستان یا اوایل پاییز ادامه می یابد، درختان فعالیت متابولیکی بالایی دارند، برگ ها و شاخه های جدید تولید می کنند، گل می دهند و میوه تشکیل می دهند. در این دوره، نیاز به عناصر غذایی، به ویژه نیتروژن، در اوج خود قرار دارد و ریشه ها فعالانه در حال جذب مواد مغذی هستند. بنابراین، بخش عمده کوددهی نیتروژنه باید در این دوره انجام شود.

فصل استراحت که با ریزش برگ ها و کاهش دما آغاز می شود و تا پایان زمستان ادامه دارد، دوره ای است که فعالیت متابولیکی درخت به حداقل می رسد. جذب آب و مواد غذایی توسط ریشه ها بسیار کند می شود. کوددهی با کودهای سریع الاثر مانند اوره در این دوره توصیه نمی شود، زیرا کود قبل از اینکه فرصت جذب پیدا کند، در معرض خطر آبشویی قرار می گیرد. با این حال، کوددهی در اواخر پاییز (پس از برداشت میوه و قبل از سرما) در برخی مناطق برای ذخیره نیتروژن در ریشه ها و بافت های چوبی برای استفاده در بهار سال آینده ممکن است مفید باشد، اما این روش باید با احتیاط و با در نظر گرفتن خطر آبشویی انجام شود.

شرایط آب و هوایی منطقه (دما، بارندگی، رطوبت)

شرایط آب و هوایی منطقه تأثیر مستقیمی بر زمان و نحوه استفاده از کود اوره دارد. دما نقش مهمی در فرآیند هیدرولیز اوره و تبدیل آن به فرم های قابل جذب توسط گیاه ایفا می کند. این فرآیند توسط میکروارگانیسم های خاک انجام می شود که در دماهای پایین غیرفعال هستند. بنابراین، کوددهی با اوره در خاک های بسیار سرد (نزدیک به صفر درجه سانتی گراد) بی فایده است و باید تا زمان گرم شدن خاک در بهار به تأخیر افتد. دماهای بالا و باد شدید پس از پخش سطحی اوره، خطر فرار آمونیاک را به شدت افزایش می دهند.

بارندگی و رطوبت خاک نیز عوامل کلیدی هستند. برای جذب نیتروژن اوره، کود باید در خاک حل شده و به منطقه ریشه برسد. آبیاری یا بارندگی پس از کوددهی سطحی اوره برای انتقال کود به داخل خاک و کاهش فرار آمونیاک ضروری است. با این حال، بارندگی شدید یا آبیاری بیش از حد پس از تبدیل اوره به نیترات، خطر آبشویی نیتروژن را افزایش می دهد. در مناطق با بارندگی زیاد، ممکن است نیاز به تقسیم کوددهی به دفعات بیشتر و استفاده از روش هایی مانند کود آبیاری باشد.

نوع خاک (شنی، رسی، لومی)

بافت و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک تأثیر قابل توجهی بر رفتار کود اوره و زمان بندی استفاده از آن دارد. در خاک های شنی که دارای ذرات درشت و فضای خالی زیاد هستند، آب و مواد مغذی به سرعت حرکت کرده و خطر آبشویی نیتروژن بسیار بالا است. در چنین خاک هایی، توصیه می شود کود اوره به دفعات بیشتر و در مقادیر کمتر (کوددهی تقسیطی) استفاده شود تا از هدر رفت آن جلوگیری شود و نیتروژن همواره در دسترس ریشه ها قرار گیرد.

خاک های رسی که دارای ذرات ریزتر و فضای خالی کمتر هستند، توانایی بیشتری در نگهداری آب و مواد مغذی دارند. حرکت آب و نیتروژن در این خاک ها کندتر است، اما خطر آبشویی کمتر است. با این حال، در خاک های رسی سنگین با زهکشی ضعیف، ممکن است تهویه نامناسب باعث افزایش فرار آمونیاک شود. همچنین، در این خاک ها پتانسیل تثبیت آمونیوم توسط کانی های رس وجود دارد که می تواند دسترسی گیاه به نیتروژن را کاهش دهد. بنابراین، در خاک های رسی ممکن است نیاز به اختلاط بهتر کود با خاک باشد.

خاک های لومی که ترکیبی متعادل از شن، رس و سیلت هستند، معمولاً بهترین بافت خاک برای رشد گیاهان محسوب می شوند. این خاک ها زهکشی و تهویه مناسبی دارند و در عین حال قابلیت نگهداری آب و مواد مغذی آن ها خوب است. در خاک های لومی، مدیریت کود اوره معمولاً آسان تر است و خطر آبشویی و فرار آمونیاک نسبت به خاک های شنی یا رسی نامناسب کمتر است.

pH خاک نیز بر فرآیند تبدیل اوره تأثیر می گذارد. در خاک های قلیایی (pH بالا)، فرار آمونیاک از اوره سطحی بیشتر است. در این شرایط، اختلاط اوره با خاک یا استفاده از روش کود آبیاری برای کاهش این هدر رفت توصیه می شود. همچنین، آزمایش خاک قبل از کوددهی برای تعیین نیازهای واقعی خاک و گیاه و خصوصیات خاک امری ضروری است.

مراحل مختلف رشد درخت و نیازهای تغذیه ای

درختان در طول چرخه سالانه خود، از زمان بیداری در بهار تا ورود به خواب زمستانی، مراحل مختلفی از رشد و نمو را طی می کنند که هر مرحله نیازهای تغذیه ای خاصی را می طلبد. شناخت این نیازها به تعیین زمان بهینه برای تأمین عناصر غذایی، به ویژه نیتروژن از طریق کود اوره، کمک شایانی می کند.

مرحله جوانه زنی و رشد رویشی

این مرحله معمولاً در اوایل فصل بهار آغاز می شود، زمانی که دما شروع به افزایش کرده و درخت از خواب زمستانی بیدار می شود. انرژی و مواد غذایی ذخیره شده در ریشه ها و بافت های چوبی درخت، صرف شروع فعالیت های اولیه مانند تورم جوانه ها و ظهور اولین برگ ها می شود. با رشد برگ ها و آغاز فتوسنتز، نیاز درخت به جذب مواد غذایی از خاک به سرعت افزایش می یابد. نیتروژن در این مرحله حیاتی ترین عنصر است.

نیتروژن برای ساخت پروتئین ها، اسیدهای آمینه، آنزیم ها و کلروفیل (رنگدانه سبز مسئول فتوسنتز) ضروری است. در این مرحله، درخت به مقادیر زیادی نیتروژن برای تولید سریع شاخه های جدید، بزرگ شدن برگ ها و توسعه سیستم ریشه ای نیاز دارد. کمبود نیتروژن در این زمان منجر به رشد ضعیف، برگ های کوچک و رنگ پریده (کلروز) و کاهش بنیه کلی درخت می شود. کوددهی با اوره در اوایل بهار، درست قبل یا همزمان با شروع جوانه زنی، به تأمین نیتروژن مورد نیاز برای این رشد انفجاری کمک می کند.

مرحله گلدهی و تشکیل میوه

پس از مرحله رشد رویشی اولیه، درختان میوه وارد مرحله گلدهی می شوند. این مرحله نیازمند انرژی زیادی است و عناصر غذایی مانند فسفر (برای تشکیل گل و ریشه) و پتاسیم (برای انتقال قندها و انرژی) اهمیت بیشتری پیدا می کنند. با این حال، نیاز به نیتروژن در این مرحله نیز همچنان وجود دارد، هرچند ممکن است اولویت با فسفر و پتاسیم باشد.

نیتروژن در این زمان برای حمایت از رشد ادامه دار شاخ و برگ (که برای فتوسنتز و تأمین انرژی گلدهی لازم است) و همچنین برای توسعه اولیه میوه های کوچک پس از لقاح مورد نیاز است. کمبود نیتروژن در این مرحله می تواند منجر به ریزش گل ها یا میوه های کوچک، کاهش اندازه نهایی میوه و ضعف در رشد شاخه های جدید شود. با این حال، مصرف بیش از حد نیتروژن در زمان گلدهی می تواند باعث رشد رویشی بیش از حد به جای رشد زایشی شود و منجر به ریزش گل ها یا کاهش تشکیل میوه گردد. بنابراین، تعادل در تأمین نیتروژن در این مرحله بسیار مهم است و اغلب بخشی از کود نیتروژنه در این زمان به صورت تقسیطی داده می شود.

مرحله رسیدن میوه و خواب زمستانی

این مرحله شامل رشد نهایی و بلوغ میوه ها در طول تابستان و پس از برداشت محصول، آماده سازی درخت برای ورود به دوره استراحت زمستانی است. در مرحله رشد و رسیدن میوه، نیاز به نیتروژن نسبت به اوایل بهار کمتر می شود، اما همچنان برای حمایت از رشد اندازه میوه و حفظ سلامت برگ ها (که تا زمان برداشت میوه فتوسنتز می کنند) لازم است. پتاسیم در این دوره برای بهبود کیفیت، رنگ، طعم و اندازه میوه اهمیت ویژه ای دارد.

پس از برداشت میوه و در طول پاییز، نیاز درخت به نیتروژن برای رشد رویشی جدید به حداقل می رسد. در این زمان، درختان شروع به ذخیره انرژی و مواد غذایی در ریشه ها و بافت های چوبی برای استفاده در فصل رشد آینده می کنند. بخشی از نیتروژن جذب شده در طول فصل رشد نیز به این ذخایر اضافه می شود. کوددهی با اوره در اواخر فصل رشد (اواخر تابستان یا اوایل پاییز) می تواند به افزایش این ذخایر کمک کند، اما باید با احتیاط انجام شود تا باعث تحریک رشد جدید در زمانی که درخت باید برای خواب زمستانی آماده شود، نگردد. رشد جدید در پاییز مستعد آسیب سرمازدگی است. هدف از کوددهی در این زمان (اگر انجام شود) تأمین نیتروژن برای ریشه ها و ذخیره سازی است، نه تحریک رشد شاخ و برگ.

در طول خواب زمستانی، جذب مواد غذایی توسط ریشه بسیار کم است و کوددهی با اوره در این دوره معمولاً توصیه نمی شود.

بهترین زمان کوددهی در هر مرحله

با توجه به مراحل مختلف رشد درخت و نیازهای تغذیه ای آن ها، می توان زمان بندی بهینه ای برای مصرف کود اوره تعیین کرد. این زمان بندی به حداکثر رساندن جذب نیتروژن توسط درخت و کاهش هدر رفت کود کمک می کند.

کوددهی در اوایل بهار

اوایل فصل بهار، به محض شروع فعالیت ریشه ها و قبل از متورم شدن جوانه ها یا همزمان با آن، بهترین و حیاتی ترین زمان برای اولین نوبت کوددهی با اوره است. در این دوره، درخت از خواب زمستانی بیدار شده و آماده رشد سریع رویشی است. نیتروژن در این زمان به شدت مورد نیاز است تا درخت بتواند شاخه های جدید، برگ های بزرگ و سالم و سیستم ریشه ای قوی را توسعه دهد.

ارائه نیتروژن در این زمان، انرژی لازم برای شروع فتوسنتز و تولید مواد آلی را فراهم می کند. کود اوره به دلیل حلالیت بالا و سرعت تبدیل نسبتاً سریع در خاک های گرم شده بهاری، می تواند به سرعت نیتروژن قابل جذب را در اختیار ریشه ها قرار دهد. کوددهی در این زمان به ویژه برای درختانی که در فصل قبل باردهی زیادی داشته اند و ذخایر نیتروژن آن ها کاهش یافته، اهمیت بیشتری دارد. زمان دقیق در مناطق مختلف متفاوت است، اما معمولاً از اواخر زمستان در مناطق گرمسیر تا اواخر فروردین در مناطق سردسیر متغیر است.

کوددهی در اواسط بهار

بسته به نوع درخت و طول فصل رشد، ممکن است نیاز باشد بخش دیگری از کود نیتروژنه در اواسط بهار نیز تأمین شود. این زمان معمولاً پس از سپری شدن مرحله گلدهی و در ابتدای مرحله تشکیل میوه است. در این دوره، رشد رویشی درخت همچنان ادامه دارد و همزمان، انرژی و مواد غذایی برای رشد اولیه میوه های کوچک نیز مورد نیاز است.

کوددهی در اواسط بهار (مثلاً اردیبهشت ماه) به حفظ شادابی و سلامت برگ ها کمک می کند و از توقف رشد شاخه های جدید جلوگیری می نماید. همچنین، تأمین نیتروژن کافی در این زمان، رشد اولیه میوه ها را حمایت کرده و می تواند بر اندازه نهایی آن ها تأثیرگذار باشد. این نوبت کوددهی به ویژه در خاک های سبک و شنی که نیتروژن به سرعت آبشویی می شود، یا برای درختان جوان که در حال استقرار هستند، می تواند مفید باشد. تقسیم کوددهی به دو یا سه نوبت در بهار و اوایل تابستان (کوددهی تقسیطی) به افزایش کارایی جذب نیتروژن و کاهش هدر رفت آن کمک می کند.

کوددهی در تابستان

در طول تابستان، درختان میوه در حال رشد و رسیدن میوه هستند و درختان زینتی در اوج شادابی خود قرار دارند. نیاز به نیتروژن در این دوره نسبت به بهار کمتر است، اما همچنان برای حمایت از فرآیند فتوسنتز، رشد نهایی میوه ها و حفظ سلامت عمومی درخت لازم است. کوددهی در تابستان باید با احتیاط و معمولاً با دوزهای پایین تر انجام شود.

مصرف کود اوره در اواخر تابستان توصیه نمی شود، زیرا می تواند باعث تحریک رشد رویشی جدید در زمانی شود که درخت باید برای ورود به خواب زمستانی آماده شود. این رشد دیرهنگام مستعد آسیب سرمازدگی در پاییز و زمستان است و می تواند ذخایر غذایی درخت را نیز کاهش دهد. اگر در تابستان کوددهی لازم است (مثلاً در خاک های بسیار سبک یا برای جبران کمبود)، بهتر است در اوایل یا اواسط تابستان و به صورت کود آبیاری یا محلول پاشی با غلظت مناسب انجام شود.

کوددهی در پاییز

کوددهی با اوره در پاییز موضوعی بحث برانگیز است و بسته به منطقه آب و هوایی و نوع درخت متفاوت است. در مناطق با زمستان های معتدل و خاک هایی که خطر آبشویی در زمستان کم است، ممکن است کوددهی با اوره در اواخر پاییز (پس از برداشت محصول و قبل از ریزش کامل برگ ها) برای ذخیره سازی نیتروژن در ریشه ها و بافت های چوبی برای استفاده در بهار سال آینده مفید باشد. این نیتروژن ذخیره شده می تواند به شروع قوی تر رشد در بهار کمک کند.

با این حال، در اکثر مناطق، به ویژه مناطقی با زمستان های سرد و بارندگی یا برف زیاد، کوددهی با اوره در پاییز توصیه نمی شود. خطر آبشویی نیتروژن در طول زمستان بسیار بالا است و بخش عمده کود قبل از فعال شدن ریشه ها در بهار، از دسترس خارج می شود. همچنین، اگر کوددهی خیلی زود در پاییز انجام شود، می تواند باعث تحریک رشد جدید شود که همانطور که ذکر شد، مضر است. در پاییز، معمولاً کوددهی با کودهای فسفره و پتاسه برای تقویت ریشه ها و افزایش مقاومت به سرما اولویت دارد. اگر نیتروژن مورد نیاز است، استفاده از کودهای آلی یا کودهای کند رهش می تواند گزینه مناسب تری باشد.

بهترین زمان اصلی برای کوددهی درختان با کود اوره، اوایل فصل بهار و همزمان با شروع رشد رویشی است تا نیاز بالای درخت به نیتروژن در این دوره حیاتی تأمین شود.

روش های مصرف کود اوره

کود اوره به روش های مختلفی قابل استفاده است که انتخاب روش مناسب به عواملی مانند نوع خاک، سیستم آبیاری، سن درخت و شرایط آب و هوایی بستگی دارد. هدف اصلی در انتخاب روش، به حداقل رساندن هدر رفت نیتروژن (به ویژه فرار آمونیاک و آبشویی) و قرار دادن کود در دسترس ریشه ها است.

یکی از رایج ترین روش ها، پخش سطحی (Surface Application) کود اوره در اطراف تنه درخت یا در کل سطح باغ است. این روش ساده ترین است و نیازمند تجهیزات خاصی نیست. با این حال، در این روش خطر فرار آمونیاک، به خصوص در خاک های قلیایی، گرم و مرطوب، بسیار بالا است. برای کاهش این هدر رفت، توصیه می شود بلافاصله پس از پخش سطحی کود، آبیاری انجام شود تا کود در خاک حل شده و به عمق نفوذ کند. همچنین، اختلاط سطحی کود با خاک (Incorporation) قبل از آبیاری می تواند به کاهش فرار آمونیاک کمک کند.

روش دیگر، کود آبیاری (Fertigation) است. در این روش، کود اوره در آب آبیاری (مانند سیستم های آبیاری قطره ای یا بارانی) حل شده و همراه با آب به پای درختان می رسد. کود آبیاری یکی از مؤثرترین روش ها برای رساندن کود به منطقه فعال ریشه است و در صورت مدیریت صحیح، می تواند هدر رفت نیتروژن از طریق فرار آمونیاک را به حداقل برساند. این روش امکان تقسیم کوددهی به دفعات بیشتر و تأمین نیتروژن مورد نیاز درخت در طول فصل رشد را فراهم می کند. با این حال، نیازمند سیستم آبیاری مناسب و کود اوره با خلوص و حلالیت کافی است.

محلول پاشی (Foliar Application) روشی است که در آن کود اوره به صورت محلول رقیق شده روی برگ های درخت اسپری می شود. جذب نیتروژن از طریق برگ ها بسیار سریع است و این روش برای رفع سریع علائم کمبود نیتروژن در درختان یا در مواقعی که جذب ریشه ای محدود است (مانند خاک های سرد یا بسیار خشک) می تواند مفید باشد. با این حال، ظرفیت جذب نیتروژن از طریق برگ ها محدود است و محلول پاشی نمی تواند نیاز کلی درخت به نیتروژن را تأمین کند. همچنین، استفاده از محلول های با غلظت بالا می تواند باعث سوختگی برگ ها شود. میزان بیورت در کود اوره مورد استفاده برای محلول پاشی باید بسیار پایین باشد.

انتخاب روش مناسب مصرف کود اوره باید با در نظر گرفتن شرایط خاص هر باغ و هدف از کوددهی انجام شود. اغلب ترکیبی از این روش ها در طول فصل رشد برای تأمین بهینه نیازهای درخت مورد استفاده قرار می گیرد.

میزان مصرف کود اوره برای گیاهان مختلف

تعیین مقدار مناسب کود اوره برای هر درخت یا هکتار باغ یک مرحله حیاتی پس از مشخص کردن زمان کوددهی است. مصرف کمبود منجر به عدم تأمین نیازهای غذایی درخت و کاهش عملکرد می شود، در حالی که مصرف بیش از حد می تواند به درخت آسیب برساند، باعث آلودگی محیط زیست شود و از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه نیست. میزان مصرف بهینه کود اوره به عوامل متعددی بستگی دارد.

این عوامل شامل نوع درخت (درختان میوه معمولاً نیاز بیشتری نسبت به درختان زینتی دارند و نیاز بین گونه های مختلف میوه نیز متفاوت است)، سن و اندازه درخت (درختان جوان تر نیاز کمتری نسبت به درختان بالغ و پربار دارند)، وضعیت سلامت و رشد فعلی درخت، حاصلخیزی اولیه خاک و مقدار نیتروژن موجود در آن (که با آزمایش خاک مشخص می شود)، و همچنین پتانسیل باردهی مورد انتظار است. شرایط آب و هوایی و روش آبیاری نیز بر میزان جذب و هدر رفت نیتروژن تأثیر می گذارند و باید در تعیین میزان مصرف لحاظ شوند.

به طور کلی، توصیه می شود میزان کوددهی بر اساس نتایج آزمایش خاک و توصیه های کارشناسان کشاورزی تعیین شود. آزمایش خاک، میزان نیتروژن موجود در خاک را نشان می دهد و به تخمین نیاز اضافی درخت کمک می کند. با این حال، در غیاب آزمایش خاک دقیق، می توان از دستورالعمل ها و فرمول های کلی استفاده کرد، اما باید در نظر داشت که این مقادیر تقریبی هستند و ممکن است نیاز به تنظیم داشته باشند. میزان مصرف کود اوره می تواند از چند ده گرم برای یک نهال کوچک تا چند کیلوگرم برای یک درخت بالغ در سال متغیر باشد، و در مقیاس هکتار، معمولاً بین ۵۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار در سال توصیه می شود که این مقدار باید به صورت تقسیطی در زمان های مناسب فصل رشد داده شود.

فرمول محاسبه مقدار کود اوره

محاسبه دقیق مقدار کود اوره مورد نیاز می تواند پیچیده باشد و نیاز به در نظر گرفتن عوامل مختلف و نتایج آزمایش خاک دارد. با این حال، برای برآورد اولیه، می توان از فرمول ها و دستورالعمل های ساده سازی شده استفاده کرد.

یکی از روش های ساده برای تخمین نیاز نیتروژن درختان جوان بر اساس سن آن ها است. به عنوان مثال، یک دستورالعمل کلی ممکن است به صورت زیر باشد:

مقدار کود اوره (گرم) برای یک اصله نهال = سن نهال (سال) × ضریب مشخص

ضریب مشخص در این فرمول بسته به نوع درخت و حاصلخیزی خاک متفاوت است، اما یک مقدار رایج ممکن است حدود ۴۰ گرم اوره برای هر سال سن نهال باشد (همانطور که در یکی از منابع رقبا ذکر شد). بنابراین، یک نهال ۱ ساله ممکن است به حدود ۴۰ گرم اوره، یک نهال ۲ ساله به ۸۰ گرم و یک نهال ۵ ساله به ۲۰۰ گرم اوره در سال نیاز داشته باشد. این مقدار معمولاً به صورت تقسیم شده در نوبت های کوددهی بهار و اوایل تابستان داده می شود.

برای محاسبه مقدار کود اوره مورد نیاز برای یک هکتار باغ، ابتدا باید تعداد درختان در هکتار را مشخص کرده و سپس نیاز هر درخت را (بر اساس سن یا روش های دیگر) محاسبه نمود و در تعداد درختان ضرب کرد. به عنوان مثال، اگر در یک هکتار ۵۰۰ اصله نهال ۳ ساله وجود داشته باشد و نیاز هر نهال ۱۲۰ گرم اوره باشد، کل اوره مورد نیاز برای یک هکتار برابر است با: ۵۰۰ درخت × ۱۲۰ گرم/درخت = 60000 گرم = 60 کیلوگرم اوره در هکتار در سال.

روش دقیق تر محاسبه بر اساس نیاز نیتروژن خالص (N) است که معمولاً در توصیه های کودی پس از آزمایش خاک بیان می شود (مثلاً نیاز به ۱۰۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار). از آنجایی که کود اوره حاوی ۴۶ درصد نیتروژن است، برای تأمین ۱ کیلوگرم نیتروژن خالص، به ۱ / ۰.۴۶ ≈ ۲.۱۷ کیلوگرم کود اوره نیاز داریم. بنابراین، اگر نیاز باغ شما ۱۰۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار باشد، مقدار کود اوره مورد نیاز برابر است با:

مقدار کود اوره (کیلوگرم در هکتار) = نیاز نیتروژن (کیلوگرم N در هکتار) / ۰.۴۶

برای مثال، ۱۰۰ کیلوگرم N در هکتار / ۰.۴۶ ≈ ۲۱۷.۴ کیلوگرم اوره در هکتار. این مقدار نیز باید به صورت تقسیطی در نوبت های مناسب فصل رشد مصرف شود. مهم است که این فرمول ها را به عنوان راهنما در نظر گرفت و در صورت امکان با کارشناسان کشاورزی مشورت کرد.

سوالات متداول

کود اوره برای درختان چه فوایدی دارد؟

کود اوره منبع غنی نیتروژن است که برای رشد سریع شاخ و برگ، افزایش سبزینگی برگ ها و بهبود فتوسنتز در درختان ضروری است. استفاده صحیح از آن می تواند به افزایش بنیه درخت و در نتیجه پتانسیل باردهی کمک کند.

آیا زمان مصرف کود اوره برای انواع درختان میوه متفاوت است؟

بله، زمان دقیق مصرف کود اوره می تواند بسته به نوع درخت میوه (مثلاً سیب، گلابی، مرکبات)، زمان گلدهی و برداشت محصول و همچنین شرایط آب و هوایی منطقه متفاوت باشد. اما اصل کلی کوددهی در اوایل فصل رشد برای تحریک رویشی صادق است.

بهترین فصل برای کوددهی درختان با کود اوره چیست؟

بهترین فصل برای کوددهی درختان با کود اوره، فصل بهار است. معمولاً اولین نوبت کوددهی در اوایل بهار همزمان با شروع رشد و جوانه زنی و نوبت های بعدی به صورت تقسیطی در اواسط بهار یا اوایل تابستان انجام می شود.